Վանի թագավորներ, Երվանդունիներ, Արտաշեսյաններ, Արշակունիներ (Պատմություն) || 25.03.2023

Վանի թագավորության արքաներ

Արամե ( մ․թ․ա 859- մ․թ․ա 843 ) – Վանի թագավորության առաջին հիշատակված արքան է

Սարդուրի Ա ( մ․թ․ա 835-մ․թ․ա 825 ) – Վանի թագավորության հզոր արքաների հարստության հավանական հիմնադիրն արքան է

Իշփուինի ( մ․թ․ա 825- մ․թ․ա 810 ) – Իշթուինին սկզբում իշխել է միահեծան, ապա որդու՝ Մենուայի հետ միասին։

Մենուա ( մ․թ․ա 810- մ․թ․ա 786 ) – Ընդարձակել է Վանի թագավորության տարածքը, ստեղծել լայն ոռոգման ցանց։

Արգիշտի Ա ( մ․թ․ա 786- մ․թ․ա 764 ) – Արգիշտի Ա-ի օրոք Վանի թագավորությունն իր հզորության գագաթնակետին էր հասել։ Հիմնել է Էրեբունի քաղաքը։

Սարդուրի Բ ( մ․թ․ա 764- մ․թ․ա 735 ) – Սարդուրի Բ-ն ընդարձակել է միապետության սահմանները, հզորացրել բանակը։

Ռուսա Ա-ն գահակալել է մ․թ․ա 735- մ․թ․ա 710-ական․

Արգիշտի Բ – մ․թ․ա710-ական- մ․թ․ա 685

Ռուսա Բ – մ․թ․ա 685- մ․թ․ա 645

Սարդուրի Գ – մ․թ․ա մոտ․ 643

Սարդուրի Դ – մ․թ․ա մոտ․ 625-620

Էրիմենա – մ․թ․ա մոտ․ 620-605

Ռուսա Գ – մ․թ․ա մոտ․ 605-595

Ռուսա Դ – մ․թ․ա մոտ․ 595-585

Երվանդունյաց թագավորության թագավորներ

Երվանդ Ա Սակավակյաց (մ.թ.ա. մոտ 570-560)։ Երվանդի մասին ավանդախառն տեղեկություններ են հաղորդում Մովսես Խորենացին և Քսենոփոնը։ Խորենացին նրան անվանում է «Սակավակյաց»՝ նկատի ունենալով նրա թագավորելու կարճատևությունը։ Երվանդը ունեցել է ընդարձակ տիրապետություն, շուրջ 3000 արծաթ տաղանդ հարստություն, 40 հազար հետևակային և 8 հազար հեծելակային զինվորական ուժ։

Տիգրան Երվանդյան (մ.թ.ա. մոտ 560-535)։ Հաջորդել է հորը՝ Երվանդ Ա Սակավակյացին։ Վարել է Հայաստանը Մարաստանի գերիշխանությունից ազատագրելու քաղաքականություն՝ նրա դեմ պայքարում կողմնորոշվելով դեպի նոր ձևավորողԱքեմենյան Պարսկաստանը։

Վահագն Երվանդյան-հայ արքա Երվանդյան Հայաստանում Երվանդունիների տոհմից, ով կառավարել էմ.թ.ա. 530-մ.թ.ա. 515 թթ.:

Հիդարնես Ա Երվանդունի-հայ արքա Երվանդյան Հայաստանում Երվանդունիների տոհմից, ով կառավարել էմ.թ.ա. 6-րդ դարի վերջում: Նա հիմք դրեց Երվանդունիների արքայատոհմին նվիրված տոնակատարությունների, որոնք անց էին կացվում ողջ երկրով մեկ:

Հիդարնես Բ Երվանդունի-հայ արքա Երվանդյան Հայաստանում Երվանդունիների տոհմից, ով կառավարել էմ.թ.ա. 5-րդ դարի սկզբում:

Հիդարնես Գ Երվանդունի-հայ արքա Երվանդյան Հայաստանում Երվանդունիների տոհմից, ով կառավարել էմ.թ.ա. 5-րդ դարի կեսերին:

Արտաշիր -հայ արքա Երվանդյան Հայաստանում Երվանդունիների տոհմից, ով կառավարել է մ.թ.ա. 5-րդ դարի երկրորդ կեսերին:

Երվանդ Բ (մ.թ.ա. 404-360), Հայաստանի սատրապ։

Երվանդ Գ (մ.թ.ա. 330-300), Հայաստանի սատրապ մ.թ.ա. 336-331–ին, այնուհետև թագավոր մինչև մ.թ.ա. IVդ. վերջը։ Երվանդ Բ–ի որդին կամ թոռը։ Սատրապի պաշտոնում հաջորդել է Դարեհին։

Երվանդ Դ Վերջին (ծն.թ. անհայտ–մ.թ.ա. մոտ 200), Երվանդունիների արքայատան վերջին թագավորը Մեծ Հայքում մ.թ.ա. IIIդ. վերջին։ Ըստ Մովսես Խորենացու, գահակալել է 20 տարի։

  1. Ք.ա. 189–160 թթ. Արտաշես I Բարի
  2. Ք.ա. 160–115 թթ. Արտավազդ I
  3. Ք.ա. 115–95 թթ. Տիգրան I
  4. Ք.ա. 95–55 թթ. Տիգրան II Մեծ
  5. Ք.ա. 55–34 թթ. Արտավազդ II
  6. Ք.ա. 30–20 թթ. Արտաշես II
  7. Ք.ա. 20–8 թթ. Տիգրան III
  8. Ք.ա. 8–5 թթ. Տիգրան IV
  9. Ք.ա. 5–2 թթ. Արտավազդ III
  10. Ք.ա. 2 թ. –1 թ. Տիգրան IV և Էրատորշակունյաց դինաստիայի թագավորներ

Արշակունյաց դինաստիայի թագավորներ

  1. 66–88 թթ. Տրդատ I
  2. 88–110 թթ. Սանատրուկ
  3. 110–113 թթ. Աշխադար
  4. 113–114 թթ. Պարթամասիր
  5. 114–117 թթ. Հայաստանը Հռոմեական պրովինցիա
  6. 117–144 թթ. Վաղարշ I
  7. 144–161 թթ. Սոհեմոս–Տիգրան
  8. 161–163 թթ. Բակուր I
  9. 164–186 թթ. Սոհեմոս–Տիգրան
  10. 186–198 թթ. Վաղարշ II
  11. 198–216 թթ. Խոսրով I
  12. 217–252 թթ. Տրդատ II
  13. 252–262 թթ. Արտավազդ V
  14. 262–272 թթ. Որմիզդ–Արտաշիր Սասանյան
  15. 272–279 թթ. Ներսեհ Սասանյան
  16. 279–287 թթ. Խոսրով II Մեծ
  17. 287–330 թթ. Տրդատ III Մեծ
  18. 331–338 թթ. Խոսրով III Կոտակ
  19. 338–350 թթ. Տիրան
  20. 350–368 թթ. Արշակ II
  21. 368–369 թթ. Փառանձեմ թագուհի
  22. 370–374 թթ. Պապ Արշակունի
  23. 374–378 թթ. Վարազդատ
  24. 378–387 թթ. Արշակ III
  25. 387–389 թթ. Խոսրով IV
  26. 389–400 թթ. Առավան պարսիկ
  27. 400–415 թթ. Վռամշապուհ
  28. 415–419 թթ. Շապուհ պարսիկ
  29. 422–428 թթ. Արտաշիր