Месяц: Февраль 2021

Վահան Տերյանից ընտրել երկու-երեք բանաստեղծություն, հանել բայերն ու որոշել, թե ինչպիսին են դրանք կազմությամբ՝ պարզ, ածանցավոր՝ սոսկածանցավոր, պատճառական, բազմապատկական, կրավորական ածանցներով:

ԳԱՐՆԱՆԱՄՈՒՏ

Քնքշաբույր ծաղկանց հրեղեն խաղով
Ժպտում են նորից անտառ ու ձորակ,
Եվ հեղեղները խոսուն-սառնորակ
Ողջունում են ինձ զվարթ ծիծաղով։
Զուգել ես նորից դաշտ, անտառ ու լեռ,
Գարո՜ւն, ամեն տեղ նոր կյանք ես վառել
Իմ սրտում էլ ես թևերըդ փռել,
Իմ հոգում էլ ես հրդեհել նոր սեր։
Եվ ահա կրկին զվարթ ու ջահել,
Դուրս ելա տխուր մենության բանտից.
Պայծառ աչքերըդ ողջունում են ինձ,
Եվ ես չեմ կարող իմ ճիչը պահել։
Բացել ես իմ դեմ ոսկեղեն հեռուն,
Ծաղկել ես սարո՛ւմ, անտառո՛ւմ, արտո՛ւմ,
Ուրիշ երգեր են հնչում իմ սրտում —
Ողջո՛ւյն քեզ, արև, ողջո՛ւյն քեզ, գարուն…

Ժպտում — պարզ, անկատար դերբայ

Ողջունում — պարզ, անկատար դերբայ

Զուգել — պարզ, անորոշ դերբայ

Վառել — պարզ, անկորոշ դերբայ

Փռել — պարզ, անորոշ դերբայ

Հրդեհել — պարզ, անորոշ դերբայ

Ողջունում — պարզ, անկատար դերբայ

Պահել — պարզ, անորոշ դերբայ

Ծաղկել — պարզ, անորոշ դերբայ

Հնչում — պարզ, անկատար դերբայ

ՏԽՈՒՐ ԶՐՈՒՅՑ

Կապույտ երկնքի ոսկեղեն աստղե՛ր,
Ձեր հեռվից դուք միշտ տեսնում եք նրան.
Ասացե՛ք, արդյոք նա էլ թախծո՞ւմ էր,
Արդյոք տրտո՞ւմ էր նա էլ ինձ նըման։
Խորհրդագետնե՛ր, դուք տեսնում եք միշտ.—
Արդյոք մենա՞կ էր նա էլ ինձ նըման,
Թե ընկեր գտած ժպտում էր անվիշտ,
Ե՛վ փայփայում էր, և՛ սիրում նրան։
Խորհրդագետներ, դուք ժպտում եք լուռ,
Դուք լուռ ժպտում եք իմ ցավի վըրա.—
Նա քեզ մոռացած՝ վաղուց ամենուր
Ծաղրում է քո խենթ խոսքերը հիմա…

Տեսնում — պարզ, անկատար դերբայ

Ասացեք — պատճառական ածանց

Թախծում -պարզ, անկատար դերբայ

Տրտում — պարզ, անկատար դերբայ

Ժպտում — պարզ, անկատար դերբայ

Փայփայում — պարզ, անկատար դերբայ

Սիրում — պարզ, անկատար դերբայ

Մոռացած — համակատար դերբայ, պարզ

Ծաղրում պարզ, անկատար դերբայ

Նախագիծ՝Քիմիական տարրերի անվանումների առաջացում 
Նպատակը՝

1. տեղեկություններ հավաքելով տարրերի մասին համացանցից սովորել քիմիական տարրերի նշանները,պարզել նրանց անվանումների առաջացումը և նրանց հայտնագործման պատմությունը:

Նախագիծ`Քիմիական տարրերի  և նյութերի տարածվածությունը
Առաջարկվող թեմաները
1. Քիմիական տարրերի տարածվածությունը բնության մեջ
2.Քիմիական տարրերի տարածվածությունը տիեզերքում
3.Քիմիական տարրերի տարածվածությունը երկրակեղեվում
4.Քիմիական տարրերի տարածվածությունը մարդու օրգանիզմում
5.Ամենենատարածված նյութը երկրագնդի վրա
6.Ամենատարածված գազային նյութը օդում:

Գրում ենք տարբեր կազմությամբ բայերի օրինակներ:

• պարզ — պարել, կարդալ, վազել, խաղալ
• սոսկածանցներով — չորանալ, չարանալ, քարանալ, փոքրանալ
• պատճառական ածանցներով — վազեցնել, ուտեցնել, թաքցնել, պարեցնել
• բազմապատկական ածանցներով — կտրտել, բզկտել, քրտնել, ճղրտել
• կրավորական ածանցով — չափվել, շարվել, նայվել, գրվել

• Որո՞նք են քիմիական արդյունաբերության զարգացման նախադրյալները:

Քիմիական արդյունաբերության նախադրյալներն են մեքենաշինությունը և էլեկտրաէներգետիկան։

• Ի՞նչ դեր ունի քիմիկան արդյունաբերությունը տնտեսության մեջ:

Քիմիական արդյունաբերությունը արտադրում է այն նյութերը, որոնք բնության չեն լինում։ Օրինակ՝ պլասմասը, պոլիմերները և այլն։

• Ի՞նչ տեղաբաշխման առանձնահատկություններ ունի սննդի արտադրության տեղաբաշխումը:  

Սննդի արտադրությունը կա բոլոր երկրներում, քանի որ առանց սննունդը մարդու օրգանիզմի համար ամենակարևոր բաներից է ու եթե այն չլինի ամբողջ մարդկությունը կարող է սովից մահանա

Ձայնագրություն

Տեքտ

Մալարիա

Մալարիան վարակիչ հիվանդություն է, որը տարածված է առավելապես ճահճային գոտիներում։Հիվանդությունը արտահայտվում է տենդով, դողով, սպլենոմեգալիայով։Մալարիայի համար հայրենիքն է համարվում Արևմտյան Աֆրիկան։Մալարիան վարակիչ պրոտոզոային հիվանդություն է բնորոշվում է պարբերաբար ընթացող տենդային նոպաներով։ Մալարիան եղել է և մնում է մարդկության ամենավտանգավոր հիվանդություններից մեկը։Երկրագնդի մալարիայի առավել տարածված շրջաններում ապրող ընդհանուր բնակչության թիվը կազմում է մոտավորապես 2.4 միլիարդ մարդ կամ աշխարհի բնակչության գրեթե 40%-ը։ Մալարիայով ամեն տարի վարակվում է 350-500 միլիոն մարդ և այդ թիվը ավելանում է տարեկան 16%-ով, տարեկանում մահացության թիվը կազմում է 1.3-3 մլն մարդ։1880 թվականին ֆրանսիացի ռազմական բժիշկ Շառլ Ալֆոնս Լավերան աշխատելով Ալժիրում հայտնաբերեց հիվանդի արյան գնդիկներում մալարիա բիաբջիջ օրգանիզմը: Մեկ տարի անց գիտնականը հայտարարեց իր հոդվածում (Մալարիա մակաբույծային տիպի հիվանդություն), նկարագրելով նոր մակաբույծի առկայությունը հիվանդի արյան մեջ: Սա առաջին դեպքն էր երբ հեշտությամբ հայտնաբերվել էր հիվանդության պատճառը։Առաջին հայտնի դեղը հանդիսացավ Կինգո բույսը(Artemisia annua L), որը պարունակում է արթեմիզինին: Առաջին նկարագիրը նրա բուժման մասին նկարագրվում է ճապոնացի գիտնական Գե Խունի աշխատությունում 340 թվականին: Հետագայում հայտնաբերվեց քինածառը, որը դարերով օգտագործվեց հնդկացիների կողմից որպես ջերմիջեցնող:

Քնախտ

Քնախտ, աֆրիկական տրիպանոսոմոզ, մարդու հիվանդություն, որի հարուցիչը Trypanosoma gambiense-ն է։ Հանդիպում է Կենտրոնական, Արևմտյան և Արևելյան Աֆրիկայի մի շարք շրջաններում։ Քնախտի փոխանցողը ցեցե ճանճն է։ Քնախտի տարատեսակը, որի հարուցիչը T․ rhodesiense-ն է, դիտվում է Աֆրիկայի արևելյան մասում։ Այդ տեսակով հիվանդանում են նաև որոշ կենդանիներ (անտիլոպներ, այծեր և այլն), փոխանցողը glossina morsitans ճանճն է։ Վարակված ճանճի օրգանիզմում տրիպանոսոմները կարող են պահպանվել 2–3 ամիս։ Քնախտի գաղտնի շրջանը տևում է 2–3 շաբաթ։Հիվանդությունն սկսվում է հանկարծակի, արտահայտվում կրկնվող տենդով, անցողիկ այտուցներով։ Մաշկի վրա առաջանում է ցան, մեծանում են ավշային, հատկապես պարանոցային, հանգույցները։ Հիվանդության երկրորդ շրջանին խիստ բնորոշ են քնկոտությունը, հոգնածությունը, գլխացավը, խիստ հյուծվածությունը։ Այդ շրջանը կարող է տևել 4–8 ամիս։ Ծանր դեպքերում մահը վրա է հասնում կոմայի կամ զուգակցող այլ հիվանդությունների հետևանքով։

Կարողանալ բանավոր ներկայացնել դերբայների տեսակներն ու նրանց վերջավորությունները:

Հրաշք-աղջիկ, գիշերների թագուհի,
Ճառագայթող քո աչքերով դու եկար,
Ոսկե բոցով լցրիր հոգին իմ տկար,
Հրաշք-աղջիկ, ցնորքների դիցուհի…
Կախարդ լուսնի հրապուրող շողի պես
Դու ժպտացիր գուրգուրանքով սեթևեթ,
Ազատ սիրտըս շղթայեցիր առհավետ,
Հրաշք-աղջիկ, դո՛ւ, միշտ հաղթող ու միշտ հեզ։
Դու մի ցավոտ հիացումի երգ գիտես,
Քո ժպիտում կա խորհուրդի մի փայլանք,
Քո աչքերում կա մի անանց զմայլանք.
Դու չըմեռնող մի վայելքի խոսք գիտես…
Հրաշք-աղջիկ, անհայտ երկրի մանուշակ,
Գիշերային արեգակի ճառագայթ,—
Դու իջնում ես՝ կարող, որպես մահու խայթ,
Քնքուշ, որպես անդարձ բախտի հիշատակ…

Ճառագայթող — ենթակայական

Հրապուրող — ենթակայական

Հաղթող — ենթակայական

Չմեռնող — ենթակայական