Դաս 2. 7,8- րդ դաս. անցածի կրկնողություն.
Ֆիզիկական մարմին և նյութ: Ատոմ, մոլեկուլ, իոն:
Ֆիզիկական մարմինը ունի զանգված (m — կգ, գ, մգ), ունի ծավալ (v — մ3, լ, մլ, սմ3):
Նյութը փոքրագույն մասնիկների (ատոմ, մոլեկուլ, իոն) փոխազդեցության արդյունքն է իրեն բնորոշ ՝Գիտնականները քիմիական տարրերը բաժանեցին երկու խմբի`մետաղների և ոչ մետաղների:
բաղադրությամբ,
կառուցվածքով,
հատկություններով և
զանգվածով ու ծավալով օժտված։
Նյութի հատկությունները, բաղադրությունը, կառուցվածքը։
Նյութերը ունեն որակական և քանակական բաղադրություն։ Նյութի հատկություններն են այն հատկանիշները, որոնցով նյութերը նման են իրար կամ տարբերվում իրարից։ Տարբերում են նյութերի երեք հատկություններ՝ ֆիզիկական, քիմիական և ֆիզիոլոգիական։ Նյութի ֆիզիկական հատկությունները դիտարկում են կամ չափում են(առանց նոր նյութ ստանալու)։Նյութի ֆիզիկական հատկությունների օրինակներ՝
Գույնը
Հալման կամ եռման ջերմաստիճանը
Էլեկտրա-ջերմ հաղորդակցությունը
Ագրեգատային վիճակը
Քիմիական ռեակցիաների տեսակները՝ միացման, քայքայման, տեղակալման, փոխանակման, կատալիտիկ, օքսիդավերականգնման:
Քիմիական ռեակցիաները բազմաթիվ են ու բազմաբնույթ և լինում են տարբեր տեսակի:
Միացման են կոչվում այն ռեակցիանները, որի ընթացքում երկու կամ ավելի նյութերից ստացվում մեկ բարդ նյութ։
Քայքայման են կոչվում այն ռեակցիանները, որի ընթացքում մեկ բարդ նյութի քայքայումից ստացվում է երկու կամ ավելի նյութեր։
Տեղակալման է պարզ և բարդ նյութերի միջև ընթացող այն քիմիական ռեակցիան, որի ժամանակ պարզ նյութը կազմող ատոմները տեղակալում են բարդ նյութի բաղադրությունում առկա տարրերից որևէ մեկի ատոմները:
Փոխանակման են կոչվում այն քիմիական ռեակցիանները
Քիմիական տարրերի պարբերական օրենքը և համակարգը:
Նրան հաջողվեց բացահայտել տարրերի ատոմային զանգվածի ու քիմիական հատկությունների միջև առկա համընդհանուր պարբերական կապը:
Մենդելեևը 63 հայտնի տարրերի համար կազմեց առանձին քարտեր՝ գրանցելով յուրաքանչյուր տարրի և նրա միացությունների վերաբերյալ առավել կարևոր տեղեկությունները` քիմիական նշանը, անվանումը, բնույթը, հարաբերական ատոմային զանգվածը, օքսիդների, հիդրօքսիդների, բնորոշ աղերի բանաձևերը և այլն:
Իսկ պարբերական համակարգը պարբերական օրենքի պատկերումն է։
Պարբերական համակարգը կազմված է յոթ հորիզոնական և ութ ուղղաձիգ շարքերից: Տարրերի հորիզոնական շարքը, որոնցում դիտվում է հատկությունների հետզհետե փոփոխություն` մինչև շարքի առաջին տարրի հատկությունների կրկնվելը, Մենդելեևն անվանեց պարբերություն: Ուղղաձիգ շարքերում՝ խմբերում նման հատկություններով տարրերն են իրար տակ տեղադրված:
Ատոմի բաղադրությունը և էլեկտրոնային թաղանթի կառուցվածքը:
Ատոմը կազմված է դրական լիցքավորված միջուկից, միջուկի շուրջը պտտվում են բացասական լիցքավորված էլեկտրոնները։ Ատոմի միջուկում գտնվում են նեյտրոնները և պրոտոնները, իսկ միջուկի շուրջ պտտվում են էլեկտրոնները, որոնց համախումբն էլ առաջացնում է էլեկտրոնային թաղանքը։ Էլեկտրոնների թիվը ատոմի էլեկտրոնային թաղանթում հավասար է ատոմի միջուկում պրոտոնների թվին։
Ատոմի հատկությունները՝ ատոմի շառավիղ՝ r, իոնացման էներգիա`I, էլեկտրաբացասականություն`(ՀԷԲ), վալենտականություն (Վ), օքսիդացման աստիճան (ՕԱ):
Ատոմի շառավիղ է համարվում ատոմի արտաքին էլեկտրոնային շերտի հեռավորությունը միջուկից:
Քիմիական տարրի՝ հիմնական վիճակում գտնվող ատոմից էլեկտրոն «պոկելու» և միջուկի « ազդեցության ոլորտից » հեռացնելու համար անհրաժեշտ էներգիան անվանվում է իոնացման էներգիա:
Վալենտականությունը քիմիական տարրի ատոմի՝ մի այլ տարրի խիստ որոշակի թվով ատոմներ միացնելու հատկությունն է:
Որպեսզի պայմանական լիցքը չշփոթեն իոնի լիցքի հետ, այն անվանել են օքսիդացման աստիճան:
Հարաբերական ատոմային զանգված՝ Ar:
Հարաբերական ատոմային զանգվածը(Ar) տարրի մեկ ատոմի զանգվածի հարաբերությունն է զանգվածի ատոմային միավորին (զ.ա.մ.):
Քիմիական բանաձև, հարաբերական մոլեկուլային զանգված՝Mr :
Քիմիական բանաձևը, դա նյութի բաղադրության պայմանական գրառումն է, որը գրվում է քիմիական նշանների և ինդեքսների միջոցով: Ինդեքսը ցույց է տալիս ատոմների թիվը մոլեկուլում:
Տարրի զանգվածային բաժինը ցույց է տալիս, թե նրա հարաբերական ատոմային զանգվածը որ մասն է կազմում հարաբերական մոլեկուլային զանգվածից:
Քիմիական կապի տեսակները`կովալենտային(բևեռային, ոչբևեռային),իոնայի, մետաղային, ջրածնային:
Քիմիական կապը ատոմների միջև փոխազդեցություն է, ինչի արդյունքում առաջանում են մոլեկուլներ։
Իոնային կապն իրագործվում է տարանուն լիցքավորված իոնների էլեկտրաստատիկ ձգողությամբ:
Քիմիական կապը, որն առաջանում է երկու ատոմի միջև ընդհանրացված էլեկտրոնային զույգի միջոցով կոչվում է կովալենտային:
Ջրածնային կապն առաջանում է ջրածին պարունակող այնպիսի միացություններում, որոնցում ջրածինը միացած է խիստ էլեկտրաբացասական տարրի ատոմին:
Այն փոխազդեցությունը, որն առաջանում է մետաղների ատոմների վալենտային էլեկտրոնների ընդհանրացված օրբիտալների և մետաղի իոնների միջև, կոչվում է մետաղային կապ:
Մարիա Շոկարյան 