Ֆիզիկական և քիմիական երևույթներ

Քննարկվող հարցեր

1. Ինչ է երևույթը

Մեզ շրջապատող աշխարհում կատարվող յուրաքանչյուր փոփոխություն անվանում են երևույթ։

2. Որ երևույթն է կոչվում ֆիզիկական,բերել հինգական օրինակներ

Այն երևույթները, որոնց ընթացքում նոր նյութեր չեն առաջանում կորվում են ֆիզիկական երևույթներ։ Օրինակ՝ սառույցի հալվելը, աղի լուծումը, մոմի հալվելը, թղթի կտրելը, ջրի եռալը։

3. Որ երևույթն է կոչվում քիմիական,բերել հինգական օրինակներ

Այն երևույթները, որոնց ընթացքում նոր նյութեր են առաջանում կոչվում են քիմիական երևույթներ։ Օրինակ՝ ձու ներկելը, բորբոսը, քացախի և սոդայի խառնուրդը, պլասմասի վառելը, ինչ որ բան պատրաստել։

4. Որոնքն են քիմիական ռեակցիաների հատկանիշները:               

Հոտը, գույնը, գազի անջատվել, նստվածքի առաջանալը և այլն։

Ցանակացած փոփոխություն բնությանմեջ կոչվում է երևույթ: Երևույթները լինում ենֆիզիկական և քիմիական: Ֆիզիկական երևույթների ժամանակ նոր նյութեր չեն առաջանում, այլ փոխվում են նյութի ագրեգատային վիճակը, ձևը և չափսերը:

 Ֆիզիզկական երևույթներ` ապակու, կավի, բաժակիկոտրվելը…

Քիմիական երևույթներ` որոնց ժամանակառաջանում են նոր նյութեր` ռեակցաներ:

 Քիմիական առեակցիաների հատկանիշները` գույնի,հոտի համի փոփոխություն, էներգիայի անջատումկամ կլանում, ստվածքի առաջացում և գազի անջատում                                                  

Գործնական աշխատանք`ֆիզիկական և քիմիական երևույթների ուսումնասիրում

Ֆիզիկական երևույթներ	Քիմիական ռեակցիաներ
Ջրից դառնում է սառույց	Բորբոս
Աղի մանրացումը	Երկաթի ժանգոտվելը
Կարտոնի կտրելը	Քացախի և սոդայի խառնուրդը
Քարի մանրացումը	Քայքայումը
Ջրի եռալը	Պլասմասի վառելը
Մեխանիկական շարժում	Լուցկու վառվելը

2.                                     Հարցեր և վարժություններ 

1 Սահմանե՛ք ֆիզիկական երևույթ հասկացությունը: Առաջարկե՛ք առնվազն երկու օրինակ: 

Երբ տեղի է ունենում ֆիզիկական երևույթ, փոփոխության կարող են ենթարկվել  նյութի ագրեգատային վիճակը, խտությունը, առարկայի չափսը կամ ձևը, սակայն նյութի բաղադրությունը և կառուցվածքը անփոփոխ են մնում: Նոր նյութեր չեն առաջանում  նյութը հալեցնելիս, եռացնելիս, մանրացնելիս, պնդանալիս, մագնիսանալիս և այլն: Օրինակ՝ կաթի եռալը կամ մոմի  և սառույցի հալվելը։

2. Հետևյալ երևույթներից որո՞նք են ֆիզիկական (ընտրությունը հիմնավորե՛ք).

ա) սառույցի հալվելը գ) ջրի գոլորշիանալը բ) պղնձի սևանալը տաքացնելիս դ) բաժակի կոտրվելը

Այս երևույթները ֆիզիկական են, որովհետև նոր նյութեր չեն առաջացել։

 3. Սահմանե՛ք քիմիական երևույթ հասկացությունը: Առաջարկե՛ք առնվազն երկու օրինակ: 

Քիմիական երևույթներին`ռեակցիաներին մասնակցող սկզբնական նյութերը կորցնում են իրենց բնորոշ հատկությունները, իսկ ռեակցիայի հետևանքով առաջացած նոր նյութերն օժտված են իրենց բնորոշ հատկություններով:Օրինակ՝ լուցկու վառվելը կամ քայքայվելը։

4. Հետևյալ երևույթներից որո՞նք են քիմիական (ընտրությունը հիմնավորե՛ք).  

 ա) ջրի եռալը

 բ) արծաթե զարդի սևանալը

 գ) երկաթի ժանգոտվելը 

դ) կաթի թթվելը

Այս երևույթները քիմիական, որովհետև նրանք փոխում են նրանց հատկությունները;

• Թվարկե՛ք քիմիական ռեակցիաների հատկանիշները: Բերե՛ք օրինակներ:

Քիմիական ռեակցիաների հատկանիշները` գույնի,հոտի համի փոփոխություն, էներգիայի անջատումկամ կլանում, ստվածքի առաջացում և գազի անջատում։                                           

• Ի՞նչ պայմաններ են անհրաժեշտ քիմիական ռեակցիաների ընթանալու համար: Թվարկե՛ք ձեզ հայտնի օրինակները:

Օրինակ՝ մենք կարող ենք կաթը թողնել մի քանի օրով սառնարում և դրանից հետո կաթը կթտվի

Տնային առաջադրանքներ

1. Թարմ պատրաստված մուգ թեյի բաժակի մեջ լիմոնի կտոր դրե՛ք և խառնե՛ք: Ի՞նչ է նկատվում: Երևույթը քիմիակա՞ն է, թե՞ ֆիզիկական: 

2. Բաժակի մեջ կիսով չափ ջո՛ւր լցրեք, ջրում լուծե՛ք կես թեյի գդալ խմելու սոդա և ավելացրե՛ք լիմոն: Ի՞նչ է նկատվում: Երևույթը քիմիակա՞ն է, թե՞ ֆիզիկական: 

Տնային` սովորել`էջ 40-43,վարժ էջ 44,45-46

1․ Տրված է ուղղանկյուն: Արդյո՞ք եռանկյունները հավասար են՝ EOF=GOH եռանկյունների հավասարության առաջին հայտանիշի համաձայն: Հիմնավորիր:

Այո, հավասար են, քանի որ ուղանկյան հակադիր կողմերը իրար հավասար են։

2․

O հատման կետը AD և LC հատվածների միջնակետն է: Ինչպե՞ս է եռանկյունների հավասարության առաջին հայտանիշը կատարվում ALO և DCO եռանկյունների համար:                                                  C                                                                                               D

   A                                                                                                     L

AO = OD և CO = OL

Քանի որ հատվածները կիսվում են, ապա (տառերի հերթականությունը կարևոր է)՝

1. ALO եռանկյան LO կողմը հավասար է = CO = LO

2. ALO եռանկյան AO կողմը հավասար է = AO = OD

3․ LOA անկյունը հավասար է = LOA = COD ըստ եռանկյունների առաջին հայտանիշի

Եռանկյունները հավասար են եռանկյունների հավասարության առաջին հայտանիշի համաձայն: 

3․

O հատման կետը PE և RS հատվածների միջնակետն է: Գտիր∡P և ∡R անկյունների մեծությունները PRO եռանկյան մեջ, եթե ∡S=56° և∡E=35° 

∡P = ∡E=35° 

∡R = ∡S=56°

Այս անկյունները իրար հավասար են, քանի որ նրանք հակադիր անկյուններ են

S                                                                                     EP                                                                                                  R

Ա. Քանի որ հատվածները կիսվում են, ապա՝

1. PRO եռանկյան RO կողմը հավասար է ESO եռանկյան SO կողմին

2. PRO եռանկյան PO կողմը հավասար է՝  EO կողմին

3․ ROP անկյունը հավասար է SEO ակյանը, որպես հակադիր անկյուններ

Եռանկյունները հավասար են եռանկյունների հավասարության առաջին հայտանիշի համաձայն: