ա)4ab² + 12ab² + * = 11ab²  

 11ab² – 4ab² – 12ab² = -5ab²

* = -5ab²

բ)12a²b² + 7a²b³ + * = a²b³

a²b³ — 12a²b²  — 7a²b³ = -18 a²b³

* = -18 a²b³

գ)15b²c⁴ + * + 2b²c⁴ = 22b²c⁴

22b²c⁴ — 15b²c⁴ — 2b²c⁴ = 5b²c⁴

* = 5b²c⁴

 դ)13c²e³ + * = 0

 0 — 13c²e³ = -13c²e³

ա)3a + 8a – a = 10a

բ) 2x – 7x + 3x = -2x

գ) 5y – 15y – 8y = -18y

դ)-2a – 3a + 8a = 3a

ե) b – 7b + 3b – 5b – 2b = -10b

զ) 2x – 11x – 2x + 13x – 7x = -5x

է) ab – 3ab – ab – ab = -4ab

ը) –xy – 7xy + xy = -7xy

թ) 3m²n – m²n – 2m²n = 0

ժ) –ax² – 6ax² – 2ax² = -9ax²

ա)3a²b³c * 6a³bc² = 18a⁵b⁴c³                                       

բ)7bc⁴e² * 14b²c⁵e = 98b³c⁹e³

գ)8c²e³k * 12c²ek = 96c⁴e⁴k²

դ)(-16)e²k⁴p³ * 8e²k³p = 128e⁴k⁶p⁴

ե)(-14)a³bc² * 4ab²c² = -10a⁴b³c⁴

զ)7k²p²x³ * (-23)k²p⁴x² = 161k⁴p⁶x³

է)2/3p³x³y² * 2 1/2pxy² = 5/3p⁴x⁴y⁴

ը) (-4/7)ace² * 1 1/6a²c²e² = -14/21a³c³e⁴

թ) (-2 1/5) ae²k² * (-1 9/11)a²ek =  44/9a³e³k³

ժ) (-1 ¼) a³kp² * 8/5ak²p = 2a⁴k³p³

Քիմիական նյութերի  ճանաչումը ըստ ֆիզիկական.քիմիական և ֆիզիոլոգիական հատկությունների
Այն հատկանիշները,որոնցով նյութերը նմանվում կամ տարբերվում են իրարից կոճվում են հատկություններ:Հատկությունները բաժանվում են`ֆիզիկական,քիմիական և ֆիզիոլոգիական:
Ֆիզիկական հատկություններն են`նյութի ագրեգատային վիճակը,գույնը,հոտը,համը,լուծելիությունը ջրում,պլաստիկությունը,խտությունը,ջերմա- և էլեկտրահաղորդականությունը և այլն:
Քիմիականը`թե տվյալ նյութը ինչպիսի այլ նյութերի հետ է փոխազդում առաջացնելով նոր նյութեր:
Ֆիզիոլոգիականը`նյութի աղդեցությունը կենդանի օրգանիզմների վրա:Քիմիական նյութերի դիտում, նկարագրում, չափում, քիմիական փորձ:
Ներկայումս ավելի քան 25 միլիոն նյութ է հայտնի: Ինչպե՞ս դրանք տարբերակել,ինչպե՞ս ուսումնասիրել: Այդ հարցում մեզ կօգնեն մեր տեսողությունը, գիտակցությունը,լսողությունը, համի, հոտի զգացողությունները և ֆիզիկական գործիքները:Փորձասեղանին դրված են միատեսակ չորս բաժակ` ապակե, ալյումինե, պղնձե և կապարե: Պղինձը տարբերվում է մյուսներից իր կարմրավուն գույնով, ապակինթափանցիկ է, իսկ ալյումինը և կապարը նման են. երկուսն էլ մոխրագույն են: Եթե բաժակները մեր ձեռքը վերցնենք, կզգանք, որ կապարն անհամեմատ ծանր է ալյումինից:Ինչպե՞ս տարբերեցինք ապակի, պղինձ, ալյումին և կապար նյութերը: Մենքառանձնացրինք գլխավոր հատկանիշները` գույնը, թափանցիկությունը, խտությունը:Հատկանիշները, որոնցով նյութերը տարբերվում են մեկը մյուսից կամ նմանվում են իրար, անվանվում են հատկություններ:Հատկություններն ուսումնասիրվում են՝ որոշակի պայմաններում նյութերը նկարագրելու, տարբերակելու և օգտագործելու համար:Նկարագրել նյութը՝ նշանակում է թվարկել նրա հատկությունները: Տարբերում են նյութերի ֆիզիկական, քիմիական հատկությունները և ֆիզիոլոգիական ազդեցությունը կենդանի օրգանիզմի վրա:Դուք բնագիտությունից և ֆիզիկայից արդեն գիտեք, որ յուրաքանչյուր նյութ ունիորոշակի ֆիզիկական հատկություններ, որոնցով այն տարբերվում է մյուսներից:Նյութերի ֆիզիկական հատկություններն են՝ ագրեգատային վիճակը (գազ, հեղուկ,պինդ), գույնը, հոտը, համը, խտությունը, ջերմահաղորդականությունը, էլեկտ-րահաղորդականությունը, հալման և եռման ջերմաստիճանները, լուծելիությունը ջրում և այլ լուծիչներում:Ագրեգատային վիճակը (գազ, հեղուկ, պինդ), գույնը, հոտը, համը կարելի է որոշել և նկարագրել զգայարանների օգնությամբ:Նյութերի լուծելիությունը հեշտ կարելի է որոշել փորձով: Այդպիսի փորձ դուք կատարում եք տանը ամեն օր: Մենք լավ գիտենք, որ շաքարը և աղը հեշտությամբ լուծվում են ջրում:Բնության մասին գիտելիքը մարդը ստանում է շատ կարևոր եղանակով`դիտարկումով:Դիտարկումը ուշադրության կենտրոնացումն է ճանաչվող օբյեկտի վրա` այն ուսումնասիրելու նպատակով:Դիտարկումը շրջակա աշխարհի առարկաների մասին պատկերացումներին պատակաուղղված ընկալման գործընթաց է: Դիտարկումով մարդը տեղեկատվություն էկուտակում շրջակա աշխարհի վերաբերյալ, համակարգում դրանք և փնտրում օրինաչափություններ: Հաջորդ կարևոր քայլը այն պատճառների փնտրտուքն է, որոնցովբացատրվում են գտնված օրինաչափությունները: Որպեսզի դիտարկումը արդյունավետ լինի, անհրաժեշտ է պահպանել հետևյալ պայմանները.1. հստակ որոշել ուշադրության առարկան` կոնկրետ նյութը, նրա հատկությունները կամ մի նյութի փոխարկումը մյուսի, այդ փոխարկման իրականացման պայմանները:2. Դիտարկողը պետք է իմանա՝ ինչու է անցկացնում դիտարկումը, հստակ ձևակերպի դիտարկման նպատակը:3. Որպեսզի դրված նպատակը հասանելի լինի, կարելի է կազմել դիտարկման պլան: Եթե դիտարկումից արդյունք է ստացվել, ապա այն բացատրելու համար կարելի է վարկած առաջ քաշել:Գիտական դիտարկումը տարբերվում է կենցաղային դիտարկումից: Որպես կանոն,գիտական դիտարկումը կատարվում է խիստ հսկվող պայմաններում: Առավել հաճախ այդպիսի դիտարկում կատարվում է հատուկ տարածքում`փորձասենյակում .Դիտարկումը, որը կատարվում է հսկվող պայմաններում, անվանվում էփորձարկում՝ էքսպերիմենտ («էքսպերիմենտ» բառը լատինական ծագում ունի(experimentum), որը հայերենում թարգմանվում է «փորձ»): Փորձը թույլ է տալիս հաստատել կամ ժխտել այն վարկածը` ենթադրությունը, որը ծնվել է դիտարկումից: Այդպես ձևավորվում է եզրակացությունը:Ընդունված է փորձը ձևակերպել հատուկ մատյանում, որն անվանվում է լաբո-րատոր: Այդ նպատակի համար կարելի է վերցնել սովորական տետր, սակայն գրան- ցումը նրանում կլինի մի փոքր անսովոր: Նշվում են փորձի կատարման ժամանակը, անվանումը, փորձի ընթացքը, որը հարմար է գրանցել աղյուսակի ձևով.

Ի՞նչ եմ արել	Ի՞նչ եմ դիտարկել	Եզրակացություն

Լրացուցիչ հարցեր և վարժություններ

Երկաթին  բնութագրական  չէ  հետևյալ  ֆիզիկական  հատկությունները

1.էլեկտրահաղորդականությունը

2.մետաղական  փայլը

3.սովորական  պայմաններում  հեղուկ  վիժակը

4.ջերմահաղորդականությունը     

2.Հաստատեք համապատասխանություն հետևյալ նյութերի ու դրանց բնորոշ հատկությունների միջև,

Ա.Խմելու սոդա                        

1.Պինդ է,մետաղական փայլ ունի,հոտ չունի — Բ — երկաթ

Բ.Երկաթ                                    

2.Հեղուկ է,հոտ չունի,թափանցիկ է,անգույն — Դ — ջուր

Գ.Քացախ                                  

3.Պինդ է,ջրում լուծվում է,սպիտակ է,բյուրեղային է — Ա — խմելու սոդա

Դ.Ջուր                                        

4.Հեղուկ է,թափանցիկ է,հոտ ունի,Տարբեր   — Գ — քացախ

նյութերի  ֆիզիկական հատկությունների  ուսումնասիրություն:
Տնային առաջադրանքներ`
Սովորել`էջ 18-25,վարժ.էջ 26

ԱՌԱՋԱԴՐԱՆՔՆԵՐ

1. Նախադասությունը բառացի աշխարհաբա՛ր դարձրու, հետո խմբագրի՛ր (այնպես արա, որ ճիշտ ու գեղեցիկ լինի)։ Ինչպե՞ս ես հասկանում այս խրատը։

Ընկալարուք զխրատ եւ մի՛ զարծաթ, եւ զգիտութիւն, քան զոսկի ընտիր։ Լաւ է իմաստութիւն, քան զականս պատուականս։ (Առակք Ը, 10-11)

Ընկալեք խրատ և մի արծաթ, և գիտություն, քան ոսկի ընտիր։ Լավ է իմաստությունը, քան պատվական քարերը։

Այս խրատը ուզում է բացատրել, որ գիտությունը, խրատները ավելի կարևոր քան թանկարժեք քարերը և ոսկիները։

ընկալարուք                     — ընկալեցեք, վերցրեք

ակն                                     — ակ, թանկարժեք քար

զականս պատուականս  — պատվական քարեր(ը)

2. Ոչ հացիւ միայն կեցցէ մարդ, այլ ամենայն բանիւ, որ ելանէ ի բերանոյ Աստուծոյ։ (Մատթեոս Դ, 4)

Հացով միայն մարդ չի ապրի, այլ ամեն մի խոսքով, որ ելնում է Աստծու բերանից։

Այս խրատը ուզում է բացատրել, որ միայն սնունդով մարդ չի ապրում, այլ ապրում է նաև Աստծու խոսքով։

ոչ կեցցէ         — չապրի, չի ապրի, չպիտի ապրի, չի ապրելու

ամենայն        — ամեն, ամեն մի

բանիւ             — խոսքով

ելանէ             — ելնում է

ի բերանոյ      —  բերանից

• Բան արմատով քեզ ծանոթ բառեր գրիր։

Լեզվաբան, իրավաբան, բանավոր, բանասեր

• Աշխարհաբար դարձրու՝
  •  հացիւ բառը

Հացով

• ի բէրանոյ Աստուծոյ բառակապակցությունր։

Աստծո բերանից

• Նախադասությունն աշխարհաբա՛ր դարձրու։

3.Ոչ ոք կարէ երկուց տերանց ծառայել. կամ զմին ատիցէ եւ զմիւսն սիրիցէ, կամ զմին մեծարիցէ եւ զմիւսն արհամարհիցէ։ (Մատթէոս Զ, 24)

Ոչ մեկ չի կարող երկու տիրոջ ծառայել․Կամ մեկին պիտի կատի, իսկ մյուսին կսիրի, կամ մեկին կփառաբանի, իսկ մյուսին կարհամարհի։

Այս խրատը ուզում է բացատրել, որ չպետք է լինել անինքնասեր, առանց սեփական մտքի։

ոք                          — մեկը, ինչ-որ մեկը, մի մարդ

ոչ կարէ              — չի կարող

երկուց տերանց  — երկու տիրոջ

զմին                     — մեկին

ատիցէ                  — ատի, կատի,պիտի ատի

• Այս բառերն աշխարհաբա՛ր դարձրու (յուրաքանչյուրի դիմաց միայն մեկ բառ գրիր, որը համապատասխանի տեքստին).
  • սիրիցէ, մեծարիցէ, արհամարհիցէ, զմիւսն։

կսիրել, փառաբանել, արհամարհել, մյուսը։

• Նախադասությունն աշխարհաբա՛ր դարձրու։
• Երկու տիրոջ ծառա արտահայտությունը բացատրի՛ր։

Երկուերեսանի

4. Խնդրեցէ՛ք՝ եւ տացի ձեզ, հայցեցէ´ք՝ եւ գտջիք, բախեցէ´ք՛ եւ բացցի ձեզ։ Զի ամենայն որ խնդրէ՝ առնու, եւ որ հայցէ, գտանէ, եւ որ բախէ, բացցի նմա։ (ՂուկասԺԱ, 9-10)

Խնդրեք և կտրվի ձեզ, աղաչեք և կբացվի այն, զարկեք և կբացի ձեզ։ Քանի որ այն ամենը, որ կխնդրեք՝ վերցնեք, և որ ուզեք, գտանել, և որ բախել, բացի նմա։

տացի               — տրվի, կտրվի, պիտի տրվի, տրվելու է

հայցել              — խնդրել, աղաչել, աղերսել, պահանջել, կամենալ, փնտրել, որոնել

զի                     — որովհետև, քանի որ, թե

բացցի              — բացվի, կբացվի, պիտի բացվի, բացվելու է

գտջիք               — գտնեք, կգտնեք, պիտի գտնեք, գտնելու եք

առնու              — առնում է, վերցնում է

• Աշխարհաբա՛ր դարձրու`
  •  խնդրէ, հայցէ, գտանէ բառերը
  •  բացցի նմա արտահայտությունը։
• Հատվածն աշխարհաբա՛ր դարձրու։
• Այս հատվածի ո՞ր մասը կառանձնացնես որպես ասույթ:

5. Որպես կամիք թէ արասցեն ձեզ մարդիկ, այնպէս արասջիք եւ դուք նոցա: (Ղուկաս Զ, 31)

կամիք              — կամենում եք

արասցեն      — անեն, կանեն, պիտի անեն, անելու են

արասջիք         — արեք, անեք, կանեք, պիտի անեք, անելու եք

• Նոցա բառն աշխարհաբա՛ր դարձրու:
• Նախադասությունն աշխարհաբա՛ր դարձրու և համեմատի՛ր այս նախադասության հետ.
  • Ինչպես որ վարվեք մարդկանց հետ, այդպես էլ ձեզ հետ կվարվեն։