1. Հայաստանի անկախության համար մղվող պայքարը գլխավորեց Բագրատունիների տոհմը։

2. Երբ նա ճանաճվեց հայոց իշխանաց իշխան նա կարողացավ իր ազդեցությունը տարածել Արծրունյավ, Սյունյաց, Արցախի նախարարների և վրաց ու աղվանից աշխանների վրա։ Նա վերականգնեց բանակը և նրա եղբորը՝ Աբասին, նշանակեց սպարապետ։ Թագավոր դառնալուց հետո նա մեծ աշխատանք կատարեց երկիրը միավորելու և նրա անվտանգությունն ապահովելու ուղղությամբ։ Նա Վանադի իշխանների գավառը միացրեց իր պետությանը և ամրապնդեց կապերը վրացիների և աղվանների հետ։

3. Ժողովը տեղի ունեցավ 869թ։ Այնտեղ որոշվեց, որ Աշոտ Բագրատունուն արքա հռչակելու և Հայաստանը թագավորություն հռչակելու համար պետք է դիմել խալիֆայությանը։

4. Երբ Արաբները ստիպված էին լավ հարաբերություններ ունենալ Հայաստանի հետ, նրանց խալիֆը թագ է ուղարկում Աշոտ Բագրատունուն և նրան ճանաչում է հայոց թագավոր։ Այդ փաստը խիստ անհանգստացրեց Բյուզանդիային, ուստի Աշոտին Վասիլ I-ը շտապում է թագ և արքայական հանդերձանք ուղարկել։

5. 885 թվականին, օգօստոսի 26-ին Շիրակ գավառումլ Աշոտ Բագրատունին օծվում է Հայոց թագավոր՝ Աշոտ I անունով։ Օծումը իրականացնում է կաթողիկոս Գևորգ Գառնեցին։ Հայաստանի՝ դեռևս 855 թվականին ձեռք բերված փաստական անկախությունը միջազգային ճանաչում ստացավ միայն 30 տարի անց։

6․ Աշոտ I-ը մեծ աշխատանք կատարեց երկիրը միավորելու և նրա անվտանգությունն ապահովելու համար։ Նա Կարսը վերակառուցեց և դարձավ հայոց սպարապետների նստավայր։ Մի քանի արշավաքներից հետո նրան հաջողվեց սանձահարել Վրաստանը և Աղվանքը ասպատակող հյուսիսկովկասյան լեռնականներին։ Շնորհիվ այդ հանգամանքի՝ ամրապնդվեցին Աշոտ Բագրատունու բարեկամական կապերը վրացիների ու աղվանների հետ։

Վանի թագավորության արքաներ

Արամե ( մ․թ․ա 859- մ․թ․ա 843 ) – Վանի թագավորության առաջին հիշատակված արքան է

Սարդուրի Ա ( մ․թ․ա 835-մ․թ․ա 825 ) – Վանի թագավորության հզոր արքաների հարստության հավանական հիմնադիրն արքան է

Իշփուինի ( մ․թ․ա 825- մ․թ․ա 810 ) – Իշթուինին սկզբում իշխել է միահեծան, ապա որդու՝ Մենուայի հետ միասին։

Մենուա ( մ․թ․ա 810- մ․թ․ա 786 ) – Ընդարձակել է Վանի թագավորության տարածքը, ստեղծել լայն ոռոգման ցանց։

Արգիշտի Ա ( մ․թ․ա 786- մ․թ․ա 764 ) – Արգիշտի Ա-ի օրոք Վանի թագավորությունն իր հզորության գագաթնակետին էր հասել։ Հիմնել է Էրեբունի քաղաքը։

Սարդուրի Բ ( մ․թ․ա 764- մ․թ․ա 735 ) – Սարդուրի Բ-ն ընդարձակել է միապետության սահմանները, հզորացրել բանակը։

Ռուսա Ա-ն գահակալել է մ․թ․ա 735- մ․թ․ա 710-ական․

Արգիշտի Բ – մ․թ․ա710-ական- մ․թ․ա 685

Ռուսա Բ – մ․թ․ա 685- մ․թ․ա 645

Սարդուրի Գ – մ․թ․ա մոտ․ 643

Սարդուրի Դ – մ․թ․ա մոտ․ 625-620

Էրիմենա – մ․թ․ա մոտ․ 620-605

Ռուսա Գ – մ․թ․ա մոտ․ 605-595

Ռուսա Դ – մ․թ․ա մոտ․ 595-585

Երվանդունյաց թագավորության թագավորներ

Երվանդ Ա Սակավակյաց (մ.թ.ա. մոտ 570-560)։ Երվանդի մասին ավանդախառն տեղեկություններ են հաղորդում Մովսես Խորենացին և Քսենոփոնը։ Խորենացին նրան անվանում է «Սակավակյաց»՝ նկատի ունենալով նրա թագավորելու կարճատևությունը։ Երվանդը ունեցել է ընդարձակ տիրապետություն, շուրջ 3000 արծաթ տաղանդ հարստություն, 40 հազար հետևակային և 8 հազար հեծելակային զինվորական ուժ։

Տիգրան Երվանդյան (մ.թ.ա. մոտ 560-535)։ Հաջորդել է հորը՝ Երվանդ Ա Սակավակյացին։ Վարել է Հայաստանը Մարաստանի գերիշխանությունից ազատագրելու քաղաքականություն՝ նրա դեմ պայքարում կողմնորոշվելով դեպի նոր ձևավորողԱքեմենյան Պարսկաստանը։

Վահագն Երվանդյան-հայ արքա Երվանդյան Հայաստանում Երվանդունիների տոհմից, ով կառավարել էմ.թ.ա. 530-մ.թ.ա. 515 թթ.:

Հիդարնես Ա Երվանդունի-հայ արքա Երվանդյան Հայաստանում Երվանդունիների տոհմից, ով կառավարել էմ.թ.ա. 6-րդ դարի վերջում: Նա հիմք դրեց Երվանդունիների արքայատոհմին նվիրված տոնակատարությունների, որոնք անց էին կացվում ողջ երկրով մեկ:

Հիդարնես Բ Երվանդունի-հայ արքա Երվանդյան Հայաստանում Երվանդունիների տոհմից, ով կառավարել էմ.թ.ա. 5-րդ դարի սկզբում:

Հիդարնես Գ Երվանդունի-հայ արքա Երվանդյան Հայաստանում Երվանդունիների տոհմից, ով կառավարել էմ.թ.ա. 5-րդ դարի կեսերին:

Արտաշիր -հայ արքա Երվանդյան Հայաստանում Երվանդունիների տոհմից, ով կառավարել է մ.թ.ա. 5-րդ դարի երկրորդ կեսերին:

Երվանդ Բ (մ.թ.ա. 404-360), Հայաստանի սատրապ։

Երվանդ Գ (մ.թ.ա. 330-300), Հայաստանի սատրապ մ.թ.ա. 336-331–ին, այնուհետև թագավոր մինչև մ.թ.ա. IVդ. վերջը։ Երվանդ Բ–ի որդին կամ թոռը։ Սատրապի պաշտոնում հաջորդել է Դարեհին։

Երվանդ Դ Վերջին (ծն.թ. անհայտ–մ.թ.ա. մոտ 200), Երվանդունիների արքայատան վերջին թագավորը Մեծ Հայքում մ.թ.ա. IIIդ. վերջին։ Ըստ Մովսես Խորենացու, գահակալել է 20 տարի։

1. Ք.ա. 189–160 թթ. Արտաշես I Բարի
2. Ք.ա. 160–115 թթ. Արտավազդ I
3. Ք.ա. 115–95 թթ. Տիգրան I
4. Ք.ա. 95–55 թթ. Տիգրան II Մեծ
5. Ք.ա. 55–34 թթ. Արտավազդ II
6. Ք.ա. 30–20 թթ. Արտաշես II
7. Ք.ա. 20–8 թթ. Տիգրան III
8. Ք.ա. 8–5 թթ. Տիգրան IV
9. Ք.ա. 5–2 թթ. Արտավազդ III
10. Ք.ա. 2 թ. –1 թ. Տիգրան IV և Էրատորշակունյաց դինաստիայի թագավորներ

Արշակունյաց դինաստիայի թագավորներ

1. 66–88 թթ. Տրդատ I
2. 88–110 թթ. Սանատրուկ
3. 110–113 թթ. Աշխադար
4. 113–114 թթ. Պարթամասիր
5. 114–117 թթ. Հայաստանը Հռոմեական պրովինցիա
6. 117–144 թթ. Վաղարշ I
7. 144–161 թթ. Սոհեմոս–Տիգրան
8. 161–163 թթ. Բակուր I
9. 164–186 թթ. Սոհեմոս–Տիգրան
10. 186–198 թթ. Վաղարշ II
11. 198–216 թթ. Խոսրով I
12. 217–252 թթ. Տրդատ II
13. 252–262 թթ. Արտավազդ V
14. 262–272 թթ. Որմիզդ–Արտաշիր Սասանյան
15. 272–279 թթ. Ներսեհ Սասանյան
16. 279–287 թթ. Խոսրով II Մեծ
17. 287–330 թթ. Տրդատ III Մեծ
18. 331–338 թթ. Խոսրով III Կոտակ
19. 338–350 թթ. Տիրան
20. 350–368 թթ. Արշակ II
21. 368–369 թթ. Փառանձեմ թագուհի
22. 370–374 թթ. Պապ Արշակունի
23. 374–378 թթ. Վարազդատ
24. 378–387 թթ. Արշակ III
25. 387–389 թթ. Խոսրով IV
26. 389–400 թթ. Առավան պարսիկ
27. 400–415 թթ. Վռամշապուհ
28. 415–419 թթ. Շապուհ պարսիկ
29. 422–428 թթ. Արտաշիր

Հայոց հեթանոս աստվածների առաջին դիցարանը ձևավորվել, է հայ ժողովրդի կազմավորմանը զուգընթաց՝ կրոնապաշտամունքային հավատալիքների (տոտեմիզմ, ոգեպաշտություն, բնապաշտություն, հմայական մոգություն) ազդեցությամբ:

Հնագույն գրավոր աղբյուրներում պահպանվել են տեղեկություններ հայոց առաջին պետական կազմավորումներում գոյություն ունեցած պաշտամունքային երևույթների մասին:

Հայոց դիցարանի բնորոշ առանձնահատկությունը միակենտրոնությունն է, չկան չար կամ չարագործ աստվածներ, մեծարվել են լույսը, բարին, ընտանեկան օջախը, գիտությունները:

Հայոց դիցարանը ղեկավարում է գերագույն եռյակը՝ Արամազդը՝ աստվածների հայրը, երկնքի ու երկրի արարիչը, լիություն, բարություն և արիություն պարգևողը, Անահիտը՝ արգասավորության, պտղաբերության մայր դիցուհին, Վահագնը՝ պատերազմի, քաջության և հաղթանակի աստվածը: Գլխավոր / աստվածություններից է Աստղիկը՝ սիրո և գեղեցկության, երկնային լույսի և ջրի դիցուհին: Հայոց դիցարանի ազդեցիկ դիցուհիներից է Արամազդի դուստրը՝ Նանեն՝ ընտանիքի պահապանը, իմաստնության, ողջախոհության և ռազմի աստվածուհին: Արեգակի, կրակի ու լույսի, մաքրության ու ճշմարտության աստվածը Արեգ-Միհրն է: Դպրության, պերճախոսության, գիտությունների և ուսման, արվեստների հովանավոր աստվածը Տիրն է: Վանատուրը հին հայերի դիցարանում հյուրընկալության աստվածն է՝ պանդուխտների, օտար ճամփորդների հովանավորը, նրանց ապաստան ու օթևան տվողը: Հայկական դիցարանում անդրաշխարհի աստվածը Սպանդարամետն է, պաշտվել են նաև Անգեղ (Ներգալ), Դեմմետր, Գիսանե, Բարշամ և այլ աստվածություններ:

Հելլենական մշակույթի տարածումից հետո հայ հեթանոս աստվածները նույնացվել են հունական համապատասխան աստվածների հետ՝ Արամազդը՝ Զևսի, Անահիտը՝ Արտեմիսի, Միհրը՝ Հելիոսի, Վահագնը՝ Հերակլեսի, Տիրը՝ Ապոլլոնի (նաև Հերմեսի), Աստղիկը՝ Աֆրոդիտեի, Նանեն՝ Աթենասի, և այլն՝ պահպանելով, սակայն, իրենց ազգային, պաշտամունքային ինքնատիպ հատկանիշները: Հեթանոս հայերն իրենց աստվածներին նվիրել են հատուկ տոներ, նրանց համար կառուցել տաճարներ, մեհյաններ, նվիրատվություններ արել, կենդանիներ զոհաբերել: Նրանց անուններով են կոչել հայ հեթանոսական տոմարի ամիսները, օրերը, տեղանուններ, անձնանուններ և այլն:

Հայաստանում քրիստոնեության տարածման շրջանում ոչնչացվել են հեթանոս աստվածներին նվիրված արձաններն ու քանդակները, մեհենական արժեքները, ինչպես նաև տաճարները, բագինները. պահպանվել են միայն Անահիտի պղնձաձույլ արձանի գլուխն ու նրա պատկերով մի մեդալիոն, Գառնիի հեթանոսական տաճարը:

Հայաստանի Առաջին հանրապետությունը իր գոյության 2․5 տարիների ընթացքում ունեցել է 4 վարչապետներ։ ՀՀ բոլոր վարչապետները եղել են ՀՅԴ-ականներ։ Նրանց բոլորին վիճակված էր կառավարել Հայաստանի Առաջին հանրապետությունը գերլարված իրավիճակում և տեսնել պատերազմներ, սով, հիվանդություններ, ապստամբություններ և այլն։

Ընտրե՛ք մեկին

• Հովհաննես Քաջազնունի
• Ալեքսանդր Խատիսյան
• Համո Օհանջանյան
• Սիմոն Վրացյան

Կատասրե՛ք փոքր ծավալների հետազոտական աշխատանք նրանցից մեկի մասին։

Փորձե՛ք հիմնավորել ձեր ընտրությունը

Առաջադրանքները նախատեսված են 9 դասարանի սովորողների համար

Հովհաննես Քաջազնունի

Հովհաննես Քաջազնունից եղել է Հայաստանի առաջին վարչապետը։ Ծնվել է 1868թ. փետրվարի 1-ին, Ջավախքում։ 1877-1886թ․ Թիֆլիսում ստանում է միջնակարգ կրթություն, սկզբում մասնավոր դպրոցում, ապա` ռեալական ուսումնարանում: 1887-1893թ․ սովորել է Սանկտ Պետերբուրգի քաղաքացիական ինժեներների ինստիտուտում:

1907-1910թթ. զբաղվում է Բաքվի հայկական Սուրբ Թադևոս-Բարդուղիմեոս մայր տաճարի նախագծման և շինարարության աշխատանքներով: 1910թ. ամռանը ձերբակալվում է: Ազատվում է խոշոր դրամական գրավով: Խուսափելով դատից` տարվա վերջին փախչում է արտասահման, 1911-1914թթ. անց է կացրել Ֆրանսիայում՝ Փարիզ, Մոնպելյե, Բելգիայում՝ Գենտ, Բրյուսել, Օսմանյան կայսրությունում:

1917-ին Քաջազնունին ընտրվում է Հայոց Ազգային խորհրդի, 1918-ի փետրվարին՝ Անդրկովկասյան Սեյմի անդամ:

Սեյմի կազմում 1918-ին մասնակցել է Տրապիզոնի բանակցություններին, նույն տարվա հունիսին, որպես Հայաստանի ներկայացուցիչ (Ալեքսանդր Խատիսյանի և Միքայել Պապաջանյանի հետ) Օսմանյան կայսրության պատվիրակության հետ ստորագրել Բաթումի հայ-թուրքական Հաշտության և բարեկամության դաշնագիրը:

Վերադառնալով Հայաստան

ստանձնում խորհրդարանի նախագահի տեղակալի աթոռը, նոյեմբերի վերջերին դառնում նախագահ: Հայաստանի խորհրդայնացումից հետո որոշ ժամանակով ձերբակալվում է: Մասնակցում է 1921-ի փետրվարյան ապստամբության արդյունքում ձևավորված Հայրենիքի փրկության կոմիտեի աշխատանքներին:

1921-ի ամռանը հազարավոր հայերի հետ անցնում է Արաքսը, ապրում ապա՝ Իրանում, Եգիպտոսում, Պոլսում, Ռումինիայում: Քաջազնունին մահացավ 1938 թ. հունվարի 15-ին։

Թվել սելջուկ-թուրքերի արշավանքները:

Հայաստան, Վասպուրական, Բասեն գավառ, Կարնո դաշտ, Արծն քաղաք, Կարս քաղաք։

Նշել, թե ինչ հարաբաերություններ էին Բյուզանդիայի և սելջուկ թուրքերի միջև 9-10-րդ դարերում:

Նրանք թշնամիներ էին և ունեին վատ և դժվար հարաբերություններ։

Ի՞նչ դեպք է տեղի ունեցել 1071թ.:

1071-ի գարնանը Բյուզանդիայի կայսր Ռոմանոս IV հետ է գրավել Մանազկերտը։ Այնուհետև սելջուկ-թուրքական բանակը հարձակվել է բյուզանդական զորքի վրա։ Ճակատամարտի թեժ պահին բյուզանդական բանակի կազմում եղած վարձկան ուժերն ու պեչենեգներն անցել են իրենց ցեղակից թուրքերի կողմը, բյուզանդացի զինվորները խուճապահար լքել են ճակատը և վերադարձել ճամբար։ Սակայն Բյուզանդիայի կայսեր վիրավորվելուց ու գերեվարվելուց հետո ճակատամարտն ավարտվել է սելջուկների հաղթանակով։ Այդ դեպքից հետո նրանք կնքեցին հաշտության պայմանագիրը։

Ամփոփումների շարք

Բանավոր ներկայացնել Հռոմեկան կայսրությունը։

Առաքելական դարաշրջանում աշխարհի ամենահզոր ուժն էր Հռոմեկան կայսրությունը։

Անվտանգ էին երկրի սահմանները, կարգավորված էին պետական կառավարման բոլոր մակարդակները: Մեծ առաջընթաց ապրեց մշակույթը: Կառուցվեցին բազմաթիվ շքեղ շինություններ: «Ոսկեդարից» հետո տերությունում ուժեղացան հակասությունները: Խախտվեց ներքին հավասարակշռությունը: Դրանից օգտվելով՝ հարևան բարբարոս ժողովուրդները սկսեցին ավերել նրա տարածքները: 

Նշել հռոմեկան կայսրերից մի քանիսին, նկարագրել նրանց։

Ներոն, Կալիգուլա, Օկտավիանոս Օգոստոս, Կլավդիոս։

Ինչպե՞ս կործանվեց Հռոմեկան կայսրությունը։

Ժամանակ անցավ հետո վերսկսվեցին իշխանության համար պատերազմները: Հաղթեց Կոնստան տինոս Մեծը: Նա իր մայրաքաղաքը դարձրեց Բոսփորի նեղուցի ափին գտնվող հունական Բյուզանդիոն քաղաքը: Նա քաղաքը վերակառուցեց շքեղ շինություններով և կոչեց իրանունով`Կոստանդնուպոլիս: Սակայն գնալով ակներև էր դառնում Հռոմեական կայսրության արևելյան և արևմտյան հատվածների տարբերությունը: Արևելքն անհամեմատ ավելի զարգացած էր, իսկ արևմուտքում գերակայում էին գյուղական կյանքն ու կենցաղը: Ի վերջո դա հանգեցրեց տերության բաժանմանը: 

Այն անընդհատ թուլանում էր, իսկ բարբարոս ժողովուրդների՝ հոների, գոթերի, վանդալների արշավանքները գնալով ավելի ահարկու էին դառնում: Հռոմը բազմիցս գրավվեց ու կողոպտվեց: Ի վերջո՝ Արևմտահռոմեական կայսրությունը 476 թ. դադարեց գոյություն ունենալուց: 

Ամփոփումների շարք

Նշել փաստեր հեթանոսական կրոնի մասին։

• Հեթանոսական կրոնը ծագել է շրջանի տարբեր կրոնների միացումից, մասնավորապես Արատտայի կրոնի և հին արևելքի կրոնների ձուլումից։

•  Ուրարտուի կրոնը հայոց տարբեր ցեղերի և համադաշնությունների միասնական դիցարան էր էր, որը «հավաքվեց» և վերջնական իր տեսքը ստացավ Իշպուինի և Մենուայի արքաների ջանքերով։

• Հեթանոսության աստվածաբանության հիմքում մոնիզմ է։ Ըստ հավատքի ՝ սկզբում Արն էր, որը իրականության ստեղծող ուժն է։ Արն անդեմ է, առանց որակների, տիեզերքի, համատիեզերային իդեալի և տիեզերական գիտակցության սկզբունքը։ Ըստ արորդիների ՝ Արը կյանք տվող բառարմատ է, և այն բառերի հիմքում է, ինչպես օրինակ, արվեստ, արյուն, արգանդ, արմատ, արքա, արի, արական, արև, Արա, Չարի։

• Հեթանոսների հասարակական արարողություններն ու ծեսերն անց են կացվում հին սրբավայրերում, որոնք հաճախ փլատակների մեջ են:Ամենակարևորը Գառնիի առաջին դարի տաճարն է, որը դարձել է հեթանոս շարժման շարժման հիմնական հանդիսավոր կենտրոնը։

Ինչպիսի՞ վերաբերմունք ուներ Տրդատ 3-րդ Մեծը Քրիստոնեական կրոնքի նկատմամբ 301-ից առաջ և հետ։

301թ․-ից առաջ

Տրդատ Մեծը հրովարտակով կոչ է անում հպատակներին հավատարիմ մնալ հեթանոսական կրոնին և մահապատիժ է սահմանում քրիստոնյաների համար։

301թ․-ից հետո

Հայ ժողովրդի պատմության մեջ 301 թվականին տեղի ունեցավ դարակազմիկ մի իրադարձություն և Տրդատ III Մեծ Արշակունին քրիստոնեությունը ճանաչել է պետական պաշտոնական կրոն։

Ո՞վ էր Գրիգոր Լուսավորիչը։

Գրիգոր Լուսավորիչը առաջաին Հայող եկեղեցու կաթողիկոսն էր։

Հռոմի Դիոկղետիանոս կայսեր օգնությամբ 287 թ-ին Մեծ Հայքի թագավորության գահը բարձրացած Տրդատ Գ, իր հովանավորի օրինակով, սկզբում հալածեց քրիստոնյաններին՝ իբրև քաղաքական վտանգավոր ուժի, իսկ նրանց պարագլուխ Գրիգոր Լուսավորիչին նետեց Արտաշատ քաղաքի Խոր Վիրապ կոչվող հանցագործների համար նախատեսված բանտը։ Սակայն շուտով համոզվելով, որ Հայաստանի նկատմամբ Հռոմը վարում է խարդախ ու զավթողական քաղաքականություն, Տրդատը հիասթափվեց նրա «դաշնակցությունից» և դադարեցրեց նաև քրիստոնիանների հալածանքները։

Գրիգոր Լուսավորիչը հաստատեց իր տոհմի հոգևոր միապետության ժառանգական իշխանությունը, ստեղծեց եկեղեցական ֆեոդալական և ամուր կազմակերպություն։ Գրիգոր Լուսավորիչը հիմնեց նոր դպրոցներ, որոնցում ուսուցումը տարվում էր նոր կրոնի պաշտոնական լեզուներով՝ հունարենով և ասորերենով։ Կյանքի վերջին տարիներին Գրիգոր Լուսավորիչը իր պաշտոնը հանձնելով Արիստակեսին՝ գնաց ճգնարան, ուր և վախճանվեց։ Մի քանի տարի անց նրա աճյունը տեղափոխվեց և ամփոփվեց Թորդան գյուղում։

Թեստային հարցեր՝ 

1) Ո՞ր ծովի ափին էր գտնվում Կիլիյան Հայաստանը։ 

ա․Միջերկրական ծովի ափին,

բ․ Սև ծովի ափին 

2) Ո՞վ էր Կլիկյան Հայաստանի առաջին թագավորը՝ 

 ա․ Մլեհ,

բ․Լևոն 2-րդ 

3) Ի՞նչ է ստեղծել Սմբատ սպարապետը։

ա․ Բանակ,

բ․ Դատաստանագիրք 

4) Նշվածներից ո՞րն է Կիլիկյան Հայաստանի բերդերից։

 ա․Կոռիկոս

բ․Ամբերդ 

5) Ո՞վ էր Կիլիկյան Հյաստանի առաջին իշխանը։

 ա․ Ռուբեն Ա,

բ․ Թորոս 2-րդ 

 Նշել Կիլիկյան Հայաստանի  Իշխաններին։

Ռուբեն Ա (1080–95 թթ. )

Կոստանդին Ա (1095–1100 թթ.)

Թորոս Ա (1100–29 թթ.)

Լևոն Ա (1129–37 թթ.)

Թորոս Բ (1145–69 թթ.)

Ռուբեն Բ (1169 թ.)

Մլեհ (1169–75 թթ.)

Ռուբեն Գ (1175–87 թթ.)

Լևոն Բ (1187–98 թթ.)

․ Նշել թե երբ՞ Կիլիկյան Հայաստանը հռչակվեց թագավորություն։

Կիլիմիա Հայաստանը հռչակվեց թագավորություն 198–1375 թթ.։

․ Նշել Կիլիկյան Հայաստանի թագավորներին։

Լևոն Բ (1198–1219 թթ.)

Զաբել (1219–22 թթ.)

Ֆիլիպ (1222–25 թթ.)

Հեթում Ա (1226–69 թթ.)

Լևոն Գ (1269–89 թթ.)

Հեթում Բ (1289–96 թթ․)

Սմբատ (1296–98 թթ.)

Կոստանդին Բ (1298–99 թթ.)

Լևոն Դ (1301–08 թթ.)

Օշին Ա (1308–20 թթ.)

Լևոն Ե (1320–42 թթ.)

Գվիդոն կամ Կոստանդին (1343–44 թթ.)

Կոստանդին Դ (1345–63)

Կոստանդին Ե (1365–73 թթ.)

Լևոն Զ  (1374–75 թթ.)

․ Կիլիկյան Հայաստանի ամրոցներ։

Գուգլակ բերդ, Թիլ Համտուն բերդ, Բաղրաս բերդ, Հռոմկլայի բերդ, Պապեռոնի բերդ, Խառնի բերդ, Սիս , Այնթապ բերդաքաղաք , Թումլու բերդ, Սարվանդիքար բերդաքաղաք, Վահկա բերդ, Լամբրոնի բերդ, Անարզաբա բերդաքաղաք, Լևոնկլա կամ Լևոնի բեր, Սելևկիա բերդաքաղաք, Կոռիկոսի ծովային բերդ, Մարաշ բերդաքաղաք, Անամուռ բերդ։

Սիս բերդաքաղաքը

Գտնվում է Դաշտային Կիլիկիայում, Թուրքիայի Ադանա նահանգի Քոզանի գավառում, Սիս գետի և Անցմնցուկ գետակի ափին: Հիշատակվում է հնագույն ժամանակներից:Անունը սեմական ծագում ունի և նշանակում է քահանաների բնակատեղի: Հնագույն ժամանակներից պատկանել է Հռոմին, այնուհետև անցել է Բյուզանդիային: 12-րդ դարի սկզբին մտել է Կիլիկիայի հայկական իշխանապետության կազմի մեջ: Ըստ պատմիչ Մատթեոս Ուռհայեցու վկայության` 1114 թվականի նոյեմբերի 13-ի երկրաշարժից խիստ տուժել է նաև Սիսը, զոհվել են բազմաթիվ բնակիչներ: Դրանից հետո Մլեհ իշխանը վերակառուցեց այն։

․ Կիլկյան Հայաստանի փոխհարաբերությունները խաչակրաց իշխանությունների հետ։