Ջրի արտադրությունը Հայաստանում

Հանքային ջուրն այն եզակի ապրանքներից է, որը Հայաստան գրեթե չի ներմուծվում, բայց այստեղից արտահանվում։ Հայաստանյան խանութներում այսօր քիչ կհանդիպես (կամ չես հանդիպի) ներկրված հանքային ջուր։ Պատճառը պարզ է՝ երկրի ընդերքը հարուստ է հանքային ջրի պաշարով, և հայ արտադրողները ոչ միայն կարողանում են լիովին բավարարել տեղական շուկայի պահանջարկն, այլև՝ արտահանում կազմակերպել։ Սակայն, այս ամենով հանդերձ, չի օգտագործվում ողջ ներուժը։ Այն պետք է օգտագործվի արտահանման նպատակով, որի համար արտադրողներին հարկավոր են համապատասխան հնարավորություններ, քանի որ տեղական շուկային արտադրության ներկա ծավալները լիովին բավարարում են։

Հայաստանում հանքային ջրերի մեծ պաշարներ կան Ջերմուկում, Դիլիջանում, Բջնի և Արզական գյուղերի շրջակայքում, Արզնիում ու Հանքավանում։ Պաշարներ կան նաև Գավառում, Արարատ քաղաքի մոտակայքում, Լիճք գյուղի մոտ և այլն։

Հանքային ջրի արտադրության զարգացումը

Վերջին 10 տարում Հայաստանում հանքային ջրի արտադրության ծավալով առայժմ ռեկորդային է նախորդ տարին՝ 2014 թվականը, երբ արտադրությունը կազմեց 58,6 մլն լիտր ու 35,6%-ով գերազանցեց 2013-ի ցուցանիշը։ Փաստերը ցույց են տալիս, որ համաշխարհային տնտեսական վերջին ճգնաժամից հետո Հայաստանին հաջողվել է վերականգնել հանքային ջրի շուկայի ծավալները։ Այստեղ հարկավոր է շեշետել, որ հատկապես վերջին երկու տարվա վիճակագրական տվյալները ցույց են տալիս, որ արտադրության ծավալները կտրուկ աճել են։ Բայց իրականում ոչ թե ծավալներն են այդքան աճել, այլ՝ արտադրողները սկսել են շրջանառության վերաբերյալ իրական կամ իրականին ավելի մոտ ցուցանիշներ տրամադրել պետկան մարմիններին։ Բանն այն է, որ 2012-ի տարեվերջից ընդունվեց նոր օրենք, ըստ որի՝ Հայաստանում արտադրվող և ներմուծվող հանքային ջրերը, մի շարք այլ ապրանքների հետ միասին, ենթակա են պարտադիր դրոշմապիտակավորման։ Այս օրենքի կիրառումից հետո հանքային ջրի արտադրության ոլորտում առկա ստվերային գործունեությունը որոշակի կրճատվեց։ Սակայն Այս տարի հանքային ջրի արտադրությունը Հայաստանում անկում է ապրել։ Տարվա առաջին կիսամյակում արտադրվել է 19 մլն լիտր հանքային ջուր, որը 2014-ի նույն ժամանակահատվածի համեմատ պակաս է 24,1%-ով։ Միևնույն ժամանակ, ինչպես տեղեկանում ենք կոմիտեից, 6.7%-ով աճել է աղբյուրի ջրի արտադրության ծավալը: Եթե 2017թ-ին հանրապետությունում արտադրվել է 39 մլն 379.0 հազար լիտր աղբյուրի ջուր, ապա 2018թ-ին՝ 36 մլն 896.8 հազար լիտր:

Ըստ 2022 թվականի տվյալների Հայաստանի բնակչության թիվը կազմում գրեթե 3.000.000, իսկ Կուբայինը՝ գրեթե 11,400.000: Տարբերությունը բավականին մեծ է մոտ 8․400․000:

Կուբայում ավելի շատ են գերակշռում մեծահասակները՝ մոտ 45-59 տարիքային անձինք, իսկ Հայաստանում ավելի շատ են գերակշռում միջին տարիքայինները՝ մոտ 25-34 տարեկան։ Փոքրահակաները՝ այսինքն 0-9 տարեկան անձինք, Հայաստանում կազմում են մոտ 3,7-3,8%(դա արական սերը) և 3,3-3,4%(դա իգական սեռը), իսկ Կուբայում՝ 2,7-2,8%(դա արակն սեռը) և 2,5-2,7%(դա իգական սեռը)։ Այսպիսով կարելի եզրակացնել, որ Կուբան ավելի նվազող է, իսկ Հայաստանը աճող։

Կյանքի տևողություն

Հայաստանում կյանքի տևողությունը ընդհանուր կազմում է 73,69, կանանց մոտ 76, իսկ տղամարդկանցը՝ 70:

Իսկ Կուբայում կյանքի միջին տևողություն ընդհանուր կազմում է 78,50, կանանց մոտ` 80, իսկ տղամարդկանց մոտ՝ 76:

Ինչպես հասկաաք Կուբայի մարդկանց կյանքի միջն տևողությունը ավելի մեծ է, քան Հայաստանինը և դա իհարկե բավականին լավ է։

Խտությունը

ազք

Ըստ 2022 թվականի տվյալների ՀՀ բնակչության միջին խտությունը 103 մարդ/կմ² է։ Խտությունն առավել մեծ է Արարատյան դաշտում, որը ՀՀ տարածքի մոտ 26,7 %-ն է, և որտեղ ապրում էընղհանուր բնակչության ավելի քան 50 %-ը։ Առավել նոսր են բնակեցված ՀՀ լեռնային սահմանամերձ որոշ բնակավայրեր։

Ըստ 2022 թվականի տվյալների Կուբայի բնակչության միջին խտությունը կազմում է 99մարդ/կմ² է։ Ամենաշատ բնակեցված տարածքը՝ Ciudad Habana-ում, մոտ 5000 մարդ/կմ² է:

Կուբայի խտությունը ավելի անհավասարաչափ է քան Հայաստանինը, քանի որ այնտեղ շատ են գերակշռում այն տարածքները, որոնց խտությունը կազմում է 30-ից քիչ մարդ/կմ²։

Ուրբանիզացիա

Ուրբանիզացումը պատմական գործընթաց է, որին բնորոշ է քաղաքային բնակավայրերի աճը, քաղաքային բնակչության տեսակարար կշռի մեծացումը բնակչության ընդհանուր թվաքանակում, քաղաքների դերի մեծացումը և քաղաքային ապրելակերպի տարածումը:

Հայաստանում 2011 թվականի համեմատ Հայաստանը զգալի քանակությամբ աճ է գրանցել ուրբանիզացիայի որորտում։ 2021 թվականին Հայաստանում քաղաքային բնակչության տեսակարար կշիռը մնացել է գրեթե անփոփոխ՝ շուրջ 63,43 տոկոս։ Այնուամենայնիվ, 2021 թվականը Հայաստանում դեռևս գագաթնակետն է։ Քաղաքային բնակչությունը վերաբերում է քաղաքային կենտրոններում ապրող ընդհանուր բնակչության տեսակարար կշռին։

Կուբայում նույնպես 2011 թվականի համեմատ զգալի աճ է գրանցվել ուրբանիզացիայի ոլորտում։ Կուբայի քաղաքային բնակչության մասնաբաժինը կազմում է մոտ 77,29 տոկոս:

Ըստ 2022թվականի տվյալների Հայաստանի բնակչության թիվը կազմում է մոտ 2.963.243, իսկ Ջամաիկաինի՝ 2.961.167 (տարբերությունը չնչին է՝ 2 076)։

Տեսնելով այս երկու աղյուսակները կարող ենք հասկանալ,որ Հայաստանում ավելի շատ են գերակշռում միջին տարիքի մարդիկ՝ 30-39, իսկ Ջամաիկիայում ավելի երիտասարդները՝ 20-29:

Կյանքի տևողություն

Հայաստանում կյանքի տևողությունը ընդհանուր կազմում է 73,69, կանանց մոտ 76, իսկ տղամարդկանցը՝ 70:

Իսկ Ջամաիկայում կյանքի ընդհանուր տևողությունը կազմում է՝ 72.24, կանանց մոտ 75, իսկ տղամարկանցը՝ 69:

 ԱՀԿ-ն հայտնել է, որ կյանքի տևողությունը ամբողջ աշխարհում ավելացել է։ Ըստ գլոբալ միջին հաշվարկների՝ 2012 թվականին ծնված իգական սեռի կյանքի ակնկալվող մահվան տարիքը կազմում է 73 տարեկանը, իսկ արական սեռինը՝ 68։ 

Խտություն

Ըստ 2010 թվականի տվյալների ՀՀ բնակչության միջին խտությունը 110 մարդ/կմ² է։ Խտությունն առավել մեծ է Արարատյան դաշտում, որը ՀՀ տարածքի մոտ 26,7 %-ն է, և որտեղ ապրում էընղհանուր բնակչության ավելի քան 50 %-ը։ Առավել նոսր են բնակեցված ՀՀ լեռնային սահմանամերձ որոշ բնակավայրեր։

Այս պահին Ջամաիկայում բնակչության խտությունն 1քառ․կմ կազմում 273 մարդ։ Առավել խտացված է Kingston նահանգում՝ 2000 մարդ/կմ² , հետո Saint Catherine — ում` 1000 մարդ/կմ², Saint James-ում և Manchester-ում՝ 200 մարդ/կմ²: Ամենաքիչը բնակեցված է Trelawny և Protland քաղակները՝ 99 մարդ/կմ²:

Ուրբանիզացիա

Ուրբանիզացումը պատմական գործընթաց է, որին բնորոշ է քաղաքային բնակավայրերի աճը, քաղաքային բնակչության տեսակարար կշռի մեծացումը բնակչության ընդհանուր թվաքանակում, քաղաքների դերի մեծացումը և քաղաքային ապրելակերպի տարածումը:

Հայաստանում 2011 թվականի համեմատ Հայաստանը զգալի քանակությամբ աճ է գրանցել ուրբանիզացիայի որորտում։ 2021 թվականին Հայաստանում քաղաքային բնակչության տեսակարար կշիռը մնացել է գրեթե անփոփոխ՝ շուրջ 63,43 տոկոս։ Այնուամենայնիվ, 2021 թվականը Հայաստանում դեռևս գագաթնակետն է։ Քաղաքային բնակչությունը վերաբերում է քաղաքային կենտրոններում ապրող ընդհանուր բնակչության տեսակարար կշռին։

2021 թվականին Ջամայկայում քաղաքային բնակչության մասնաբաժինը գրեթե անփոփոխ է մնացել՝ շուրջ 56,65 տոկոս, սակայն նույնպես զգալի քանակությամվ աճ է գրանցվել։

Տվյալներին նայելով կարելի է նայել, որ զգալի տոկոսներով Հայաստանի ուրբանիզացիան ավելի զարգացած է քան Ջամայկաինը։

Ընդհանուր առմամբ Հայաստանը և Ջամաիկան բավականին նման են, և բնակչության թվով և ուրբանիզացիայով և խտությունով։

Բնակչության թվով նրանց տարբերությունը չնչին է այդ իսկ պատճառով կարելի է համարել, որ հավասար են։ Ջամաիկայում բնակչությունը ավելի խիտ է բնակեցված քան Հայաստանում։ Իսկ ուրբանիզացիայի առումով Հայաստանը ավելի է զարգացած։

Կարծում եմ Ջամաիկայի բնակչությունը աճող է, քանի որ այնտեղ ծնունդների, երեխաների և երիտասարդների քանակը ավելի շատ է քան Հայաստանինը։ Հայաստանում ավելի է գերակշռում մեծահասակների քանակը, սակայն Հայաստանում կյանքի տևողությունը ավելի մեծ է։

Ընդհանուր քարտեզի հղումը

Քարտեզի հղումը

Թվարկում ենք 5 երկիր, որոնք նման են Հայաստանին։

1.Չեխիա

Լեռնային է, չունի ծով և ունեցել ոչ այդքան լավ հարաբերություններ Գերմանիայի հետ։

2. Մոնգոլիա

Չունի ծով, լեռնային է, ունեցել վատ հարաբերություններ իր հարևան պետության Չինաստանի հետ։

3.Տաջիկստան

Լեռնային է, չունի ծով, ունեցել վատ հարաբերություններ հարևան պետությունների հետ(Ուզբեկիստանի, Աֆգանեստանի)

4.Կենտրոնական Աֆրիկյան Հանրապետություն

Չունի ծով, ունի վատ հարաբերություններ Չադի հետ։

5.Հյուսիսային Մակեդոնիա

Լեռնային է և չունի ծով։

Դասի հղումը
Այլ հղումներ 123

Ռուսատանի սահմանները

• Ի՞նչ դեր ունեն Ռուսաստանի բնական պայմաններն ու բնական ռեսուրսները երկրի զարգացման հարցում

Ռուսաստանի ահռելի տարածքի միջոցով, այն ունի բնական ռեսուրսների հարուստ պաշար։ Ընդհանուր օգտակար ռեսուրսներով Ռուսաստանը աշխարհում ամենառաջին տեղն է գրավում։ Ռուսաստանը կարողանում է այդ ռեսուրսները ուղարկել տարբեր երկրներ, զարգացնելով այլ երկրները։

• Ուրվագծայի քարտեզի վրա նշել Ռուսաստանի հարևան պետությունները, ափերը ողողողջրային ավազանները:

• Բնութագրեք Հարավային Եվրոպայի աշխարհագրական դիրքը, ինչպե՞ս է այն փոխվել ժամանակի ընթացքում:

Հարավային Եվրոպան ընդգրկում է թերկղզիներ և զանազան Միջերկրական ծովի կղզիներ։ Ժամանակի ընթացքում Հարավային Եվրոպայի աշպխարհագրական դիրքը փոփոխվել է, սակայն տարածաշրջանի զարգացման վրա այն չի խանգարել։ Հին ժամանակներում Հարավայի Եվրոպան գտնվում էր մոտ Եգիպտոսին, Փյունիկային և այլ հզոր երկների կողքը։ Նրանց հետ կապեր հաստատելով զարգացան շատ երկրներ՝ Հունաստանը, Հռոմը Իսպանիան Բյուզանդիան և այն։ Աշխարհագրական հայտնագործությունների ժամանակ Իսպանիան, Իտալիան և Պորտուգալիան համարվել են աշխարհակալ խովային տիրույթներ, հետագայում նրանք զրկվեցին գաղութներից և կորցրեցին իրենց նախկին նշանակությունը։ Հիմա Հարավային Եվրոպան ունի մեծ կարևորություն, քանի որ այդտեղով են անցնում զանազան տարածաշրջանների տանող ծովային ուղիներ։

• Որո՞նք են Հարավային Եվրոպայի երկրների տնտեսությունների զարգացած ճյուղերը։

Հարավային Եվրոպայի գլխավոր հարստություններից է սնդիկը, պղինձը, ծծումբը, ցինկը, մարմարը, անագը և այլն։ Կլիմայական պայմանները նպաստավոր են մերձարևադարձային բույսերի համար, օրինակ՝ թուզը, ցիտրուստ, խաղողը և այլն։

• Ուրվագծային քարտեզի վրա նշել Հարավային Եվրոպայի երկրները: 

• Նշել Գերմանիայի աշխարհագրական դիրքի առավելություններն ու թերությունները:

Գերմանիայի գլխավոր առավելությունն է, որ այն գտնվում է Եվրոպայի կենտրոնական մասում: Այդ իսկ պատճառով այնդեղ հատվում են Եվրոպայի արևմտյան և արևելյան կողմերը, ինչպես նաև Միջերկրածովային և Սկանդինավյան շրջանները նրանց ցամաքային, ջրային և այլ կարևոր ուղիները:

• Նշել Գերմանիայի տնտեսության զարգացման նախադրյալները:

Հյուսիս-գերմանական դաշտավայրում գտնվում են ծովափնյա մարշերը, որտեղ հյութալի մարգագետինները նպաստում են բուսաբուծության և անասնաբուծության զարգացնելու համար: Գերմանիայի բնական ռեսուրսները մեծ չեն: Գերմանիայի հիմնական հանքային հարստություն է քարածուխն է, ինչպես նաև կերակրի աղի և կալիումական պաշարները: Կլիմայական պայմանները բարենպաստ և բավականին հարմար է մշակաբույսերի աճեցման համար: Գետերը ջրառատ են: Երկրի 30%-ը անտառածածկ է:

• Ի՞նչ դեր ունի Գերմանիան ժամանակակից աշխարհում:

Քանի որ Գերմանիան զարգացած երկիր է և ստեղծում է զանազան իրեր, որոնք մեծ դեր ունեն կյանքի մեջ, օրինակ՝ ավտոմեքենա, հագուստ, կոշիկ, էլեկտրատեխնիկա և այլն: Այդ ամենը նրանք արտահանում են և մենք ունենում ենք որակյալ էլեկտրատեխնիկա, ավտոմեքենա, հագուստ և այլն:

• Ուրվագծային քարտեզի վրա նշել Գերմանիայի հարևան պետությունները, ափերը ողողող ջրային ավազանները: